Asli en de prijs van een façade

Geplaatst op 22-10-2018

Dit is een op waarheid gebaseerd verhaal, gestoeld op het leven van een cliënt, dat ik met toestemming mag publiceren. Het is langer dan een gewoon blogbericht, om recht te doen aan de realiteit. Dankjewel A., je inspireerde me met je vertrouwen en moed. 

Ze draagt lichtbruine, huidkleurige kleding. Haar gezicht gaat op in haar totale gestalte en vervloeit met haar omgeving. Twee lichtgroene ogen zoeken op een verlegen manier om zich heen en maken contact, zonder zich op te dringen. Een grijns begeleidt haar woorden, alsof ze wil zeggen: neem het vooral niet serieus wat ik zeg. Haar naam is Asli. Ik mag haar direct. Dat ze hier zit, voor zichzelf, is een grote stap, waarmee ze zichzelf verbaast.

Ze vertelt over haar leven. Het gaat haar best goed. Een leidinggevende baan in het onderwijs, een man die haar aan het lachen maakt en twee kinderen die goed in hun vel zitten. Uit haar verhaal kun je opmaken: ze mag trots zijn op zichzelf. Op jonge leeftijd kwam ze met haar ouders uit Turkije naar Nederland. Ze greep iedere kans en heeft het naar Nederlandse standaarden ‘gemaakt’ met een geschakelde woning, twee auto’s, twee loopbanen en kinderen op het VWO.

Asli beseft dat haar leven niet slecht is, maar wel veel beter kan. Nee, geen ontslag of scheiding. Geen groot incident dat haar aan het denken zet. De laatste maanden merkt ze hoe ze blokkeert en zich geremd voelt. Wanneer een collega haar ten overstaan van iedereen een groot compliment maakt wil ze het liefst wegrennen. De warmte van haar man die dag in dag uit haar ontbijt maakt, haar knuffels geeft, beantwoordt ze met afgepaste zoenen. Haar kinderen juichen bij een gewonnen hockeywedstrijd; zij krijgt geen compliment over haar lippen. “Ben je niet blij, mamma?” De vraag gonst door haar hoofd. Waarom is ze niet blij? Ze bestudeert de vraag en merkt: ze is wel blij, maar wat er sprankelt aan vrolijkheid laat ze niet naar buiten. Ze filtert het, totdat er bijna niets aan blijdschap overblijft. Wat er vervolgens over haar lippen komt is een verdund en plichtmatig zinnetje: “Goed gedaan”, dat haar kinderen niet horen.

Asli kent zichzelf al decennialang als een polderlandschap. Geen grote toppen of dalen, altijd die vlakte. Asli past zich aan. Niet aan wat de ander van haar wil, maar aan wat zij denkt dat een ander nodig heeft. Wil de collega dat ze om zijn grapje lacht? Een glimlach plooit haar lippen. Wil haar man dat ze zijn enthousiasme overneemt? Ze spiegelt wat ze bij hem ziet, met een vleugje gezond verstand erbij, omdat hij dat zo in haar waardeert. Zeuren haar kinderen om een bezoekje aan een pretpark? Ze regelt de kaartjes en geniet stilletjes van hun voorpret. Het zichzelf plooien naar anderen is haar tweede natuur geworden met haar verstand aan het roer. Zodra ze iets begint te voelen, blust ze dit met haar gedachten. Als een hete pan die zo snel mogelijk moet afkoelen strooit ze liters water vol relativerende gedachten over een gebeurtenis.

Het is best prettig voor anderen wanneer je zo voorspelbaar, zo attent, zo conflictmijdend en verzorgend bent. Het heeft haar ver gebracht. En nu is het klaar. Ze is de optelsom geworden van hoe zij wil dat haar omgeving haar ziet. Ambitieus als ze is weet ze dat haar interne ‘rem’ haar letterlijk op achterstand zet in haar loopbaan. En ook thuis bemerkt ze haar beperkingen. Als zij zichzelf niet gunt van vlees en bloed te zijn, welk voorbeeld geeft ze haar kinderen dan? Dat je ver komt door toneelspel? Ze wil spelen, huilen, lachen, lief hebben vanuit haar tenen, de remmen losgooien en onstuimig liefkozen. Ze wil opvallende schoenen kopen, een keer ‘klootzak’ roepen tegen de automobilist die haar op de fiets afsnijdt en spontaan een kop koffie gaan drinken bij de buurvrouw, wanneer ze daar zin in heeft. Ze weigert nog langer de teugels zo strak aan te trekken dat ze met een gemaakte grimas en in een vast, door spanning uitgehouwen spoor door het leven gaat.

De illusie waar ze zich jarenlang aan vastklampte? Dat ze haar emoties kan beheersen. Nu ziet ze dat het juist andersom is. Wat ze heeft weggestopt heeft haar gevormd tot wie ze nu is. Het valt niet langer te ontkennen en zit haar bij alles in de weg. De eenzame vermijding die ze als een harnas voor zichzelf organiseerde vertoont aan alle kanten scheuren. Ze vraagt me: “Als je alles wegstopt wat je voelt, je je binnenwereld uitvlakt, waar leef je dan voor?”

“Wat was zo pijnlijk voor je dat je bent opgehouden te voelen?” Asli is stil. “Ik had nooit mogen gaan fietsen met haar”, zegt ze dan. “Als ik dat niet had gedaan, was mijn leven totaal anders gelopen.” Ze vertelt hoe ze als meisje van zeven met haar jongere zusje is gaan fietsen op een weg in de buurt. Ze zijn met een groepje kinderen en iedereen gaat, dus zij en haar zusje willen ook mee. Ja, ze weten dat pappa en mamma het niet goed vinden, omdat die weg zo druk is, maar wel meer kinderen gaan stiekem, dus zij ook. Uren later krijgen haar ouders het bericht dat hun jongste dochter onverwacht de rijbaan is opgeschoten. Een net passerende auto kon haar niet ontwijken.

De rustige toon van Asli verandert in een woordenbrij, doorspekt met tranen. Ze bewaart nog flarden van herinneringen aan die dag. Hoe ze werd thuisgebracht. De twee agenten die aanbellen, haar moeder die wanhopig krijst en haar vader die haar gelijk vertelt hoe blij ze is dat zij nog leeft en dat Asli hier niets aan kan doen. Asli vertelt hoe ze die jaren is doorgekomen. Over hoe ze besluit dat het overlijden van haar zusje haar schuld is. Zij was de oudste, zij had toch beter moeten weten? Het kleine meisje Asli vraag zichzelf af: wie ben ik, dat ik er nog mag zijn? Ze houdt op met praten, met voelen, met ongehoorzaam zijn.

Na een paar weken hervat het gezin het dagelijkse leven. Er zijn rapporten, verjaardagen en feestdagen. Gek is dat. Asli gaat naar de middelbare school en de tragedie komt niet meer in de gesprekken voor. “Waarom zeg je zo weinig, Asli?”, vragen haar ouders haar regelmatig. “Je mag best zeggen wat je wilt.” De uitnodigende woorden van haar ouders komen niet aan bij Asli. Ze is haar ouders zo min mogelijk tot last, zorgt dat ze altijd goede rapporten heeft, een partner kiest die aan alle ouderlijke normen voldoet en ze ook in de jaren erna een voorbeeldig leven leidt. Wanneer ze zelf kinderen krijgt vertoont ze een overdreven bezorgdheid, vooral in de buurt van druk verkeer. Ze houdt haar kinderen geen seconde uit het oog. Er is niemand die het opvalt hoe gestrest ze op dat soort momenten is.

Nu, na drie decennia, gaat Asli haar verdriet aan. Voor het eerst. Ze schrijft brieven naar het kind dat ze ooit was:

“Lieve kleine Asli,

Je bent gaan fietsen met je zusje.

Je overzag de gevaren niet. Je was nog een kind.

Ik hoef je niet te vergeven, want je bent niet schuldig.

Ieder kind is wel eens ongehoorzaam. Jij ook.

Je hoeft dus niet te boeten voor het verongelukken van je zusje.

Je mag heel verdrietig zijn, dat hoort erbij. Het gemis gaat nooit meer over.

Wees niet bang dat anderen je afwijzen en wijs jezelf niet af.

Hoe naar je verleden ook was, je bent ok.

Je mag weer voelen.

Blij, uitgelaten, boos, bang of verveeld zijn.

Je mag stout zijn, om aandacht vragen en keuzes maken die jij wilt.

Je mag weer leven. Genieten van wie je bent en met wie je je leven deelt.

Adem met volle teugen. Voel.

Haal eruit wat erin zit.

Het leven is te mooi om jezelf te verstoppen.

Kom uit je schulp.

Je hebt zoveel te geven.

 

Grote Asli

De ouders van Asli leven inmiddels niet meer. Om de kritische, veroordelende stem die haar tot continue gehoorzaamheid maant het zwijgen op te leggen, schrijft ze ook een vergevende brief vanuit haar ouders. Het schrijven van de brieven, het praten over die nare tijd met haar partner, haar kinderen en wat goede vrienden helpt Asli om te rouwen om haar zusje, en ook te verwerken wat ze als kind tekort is gekomen.

We zijn een half jaar verder. “Mijn kinderen zeiden laatst: mam, wat doe je gek?!” Asli lacht. “Ik vond het zo’n compliment! Ze vroegen of het wel goed met me ging! Vorige week ben ik op een zomerdag in de huiskamer gaan dansen. Gewoon, omdat ik zin in had. Ik zette een vrolijk muziekje op, net iets te luid voor de buren en verbaasde het hele gezin. En weet je, ik ben laatst voor het eerst van mijn leven melig geweest. Ik hield niet op met giechelen.” Ze had de laatste tijd nog wel meer verrassingen in petto voor haar vrienden en familie. Neem haar man. Ze bedolf hem onder een spontane liefdesbetuiging. Hij zag een glunderende Asli die zich niet had voorbereid maar gewoon liet opborrelen wat ze van binnen voelde.

Asli worstelt met wat er omhoog komt nu ze de teugels laat vieren. Boos zijn op de collega en dat laten merken, wat zijn daar de gevolgen van? Wanneer Asli zich uitspreekt over haar ambitie, krijgt ze prompt een promotie aangeboden. “Ik dacht dat mijn leidinggevende me een zeur zou vinden, maar hij waardeerde juist mijn carrièreplanning.” Vertrouwde vrienden merken op hoezeer Asli straalt. “Als ik met hen praat dan ben ik bij hen, én bij mijzelf. Eerst was ik alleen bij hen met mijn aandacht, om vervolgens zo goed mogelijk op hun verwachting aan te sluiten. Nu voel ik wat er bij me gebeurt, maar luister ik ook. Ik hoef eigenlijk niets van mezelf. Ik voel me ontspannen. Vrolijker.” Zo gunt Asli zichzelf op alle vlakken in haar leven meer en meer de vrijheid te handelen, denken en voelen wat haar goeddunkt.

Zonder dat haar partner en kinderen het merken trekt Asli zich enkele keren per week terug op zolder. Het is geen geheim, maar Asli heeft besloten dat ze dit gewoon nog even voor zich houdt. “Ik heb er een lekkere stoel neergezet en kijk gewoon wat er in me opkomt. Ik lees een boek, luister muziek of lak mijn nagels. Daar vind ik terug wat ik zolang heb gemist: tijd met mezelf, waarin niets moet en ik blij ben dat ik besta.”

Vanwege de privacy is de naam in dit verhaal gefingeerd.